გურამ ოდიშარია: „ქართული და აფხაზური საზოგადოება ერთმანეთზე მოგონილი სტერეოტიპებით იკვებება“

მალხაზ ჭკადუა, „ინტერპრესნიუსი“

როგორი პერსპექტივა აქვს სახალხო დიპლომატიას ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის მოგვარების საკითხში, რა განწყობაა აფხაზურ საზოგადოებაში საქართველოს მიმართ, აქვთ თუ არა აფხაზებს რუსებთან ასიმილაციის შიში და რამდენად სწორია საქართველოს ხელისუფლების პოლიტიკა კონფლიქტებთან მიმართებაში, „ინტერპრესნიუსი“ ამ საკითხებზე მწერალ გურამ ოდიშარიას გაესაუბრა.

- ბატონო გურამ, ვიცით, რომ სულ რამდენიმე დღის წინ დაბრუნდით ბაქოდან, სადაც აფხაზე და ოს მწერლებსაც შეხვდით. მოგვიყევით იმ პროექტის შესახებ, რომელიც სამხრეთ კავკასიის მწერლები ერთობლივ მუშაობას ითვალისწინებს.

- ბაქოში მე და ჩემი პარტნიორი ბათალ კობახია ვიყავით. ჩვენი ინიციატივით, 2003 წელს გამოვიდა წიგნი „ჟამი სიცოცხლისა“ (Время жить), რომელმაც გააერთიანა ქართველი და აფხაზი მწერლების მიერ ომზე დაწერილი ნაწარმოებები.

ბუნებრივია, კრებულში ყველა მწერლის ყველა მოთხრობა არ შესულა: შევარჩიეთ მხოლოდ ის ნაწარმოებები, რომელშიც აგრესია არ იყო გამოხატული და ასახავდა ამა თუ იმ მხარის მიერ დანახულ ომს: ამით აფხაზებმაც და ქართველებმა კონფლიქტი ერთმანეთის თვალით დაინახეს.

სამხრეთ კავკასიაში სულ ხუთი ხალხის ლიტერატურაა და, რა თქმა უნდა, უფლება არ გვქონდა, პროექტში აზეირბაიჯანელი, სომეხი და ოსი მწერლებიც არ ჩაგვერთო: ერთმანეთისგან ზურგშებრუნებით ვერ ვიდგებით. ამით ვაღწევთ იმას, რომ ერთმანეთის მეზობლად მცხოვრებმა ხალხებმა გაიგონ, თუ რა სტკივათ, რა აწუხებთ, რა ამოძრავებთ...

ასეთმა წამოწყებამ დიალოგის სივრცე წარმოშვა. აფხაზეთში ომის წინ დიალოგი გაწყდა და მაშინვე გავარდა პირველი ტყვია, დაიღუპნენ ადამიანები. ეს ყველგან ასეა: სადაც ადამიანები არ საუბრობენ ერთმანეთთან, ტყვიები იწყებენ ზუზუნს. ჩვენც მშვიდობის შენება დიალოგის წარმართვით უნდა დავიწყოთ. და აი, ამ კრებულზე მუშაობა მშვიდობისმყოფელობის პროცესად იქცა: 2003 წელს აფხაზი და ოსი მწერლები ორჯერ ჩამოვიდნენ თბილისში, აფხაზურმა ტელევიზიამ წიგნს შესანიშნავი, პოლიტიკისგან დაცლილი სიუჟეტები მიუძღვნა და კიდევ ერთხელ გაუსვა ხაზი ლიტერატურის ერთ-ერთ უმთავრეს მისიას - ადამიანის დაცვას საფრთხისგან, ომისგან, დაპირისპირებისგან. ასეთივე რეპორტაჟები მოამზადეს ბაქოელმა, ერევნელმა ჟურნალისტებმაც. თბილისში თავისი გზა იპოვა ამ წამოწყებამ: მალხაზ ხარბედიას რედაქტორობით, აფხაზი მწერლების ნაწარმოებები ქართულად ითარგმნა. თუმცა, ამ ყველაფერს წლების განმავლობაში დიდი შრომა უძღოდა წინ: არავინ მოგვცემს საკუთარ ნაწარმოებს სათარგმენად და გამოსაცემად, თუ მისი ნდობა ვერ მოიპოვე. წიგნზე „ჟამი სიცოცხლისა“ საუბარი ბელგიაშიც გაიმართა: შარშან სამხრეთ კავკასიის წარმომადგენლები შევიკრიბეთ კონფლიქტების საკითხებზე. შეხვედრაზე ცნობილმა სომეხმა ჟურნალისტმა დავით პეტროსიანმა თქვა, რომ მისი შვილი ყარაბახში, საზღვარზე სნაიპერად იდგა. სნაიპერი ყოფილა ცნობილი აზეირბაიჯანელი პროფესორის შვილიც, რომელიც აზეირბაიჯანული მხრიდან მდგარა კონფლიქტის ზონასთან. წიგნი ორივეს წაკითხული ჰქონია. თქვეს, რომ ასეთი გამოცემები მრავლად უნდა დაიბეჭდოს. ყველამ გაიზიარა ეს წინადადება. ამიტომაც გადავწყვიტეთ, რომ ეს ალმანახი წელიწადში ორჯერ გამოვცეთ და გამოვაქვეყნოთ ლექსები, მოთხრობები, მხატვრების ნამუშევრები, ამა თუ იმ ხალხის კულტურული ცხოვრების მიმოხილვები...

- გახდა თუ არა თქვენი და თქვენი აფხაზი მეგობრის ბათალ კობახიას პარტნიორობა მაგალითი სხვა დაპირისპირებული ხალხების მწერლებისთვის?

- ნამდვილად. სულ იმას გვეუბნებოდნენ - თქვენ ხომ ებრძვით ერთმანეთს, რატომ მუშაობთ ერთად?!.. ბუნებრივია, ამ პროექტში აზეირბაიჯანელი და სომეხი შემოქმედების ჩართვა გაგვიჭირდა, მაგრამ ნდობა, ურთიერთობების დათბობის მოთხოვნილებაც გაჩნდა და აი, უკვე ვიღებთ მასალებს ელექტრონული ფოსტით. სპეციალური სარედაქციო საბჭოც შევარჩიეთ, დავიქირავეთ პროფესიონალი რედაქტორი და ნელ-ნელა ვაწყობთ საქმეს. ორ თვეში ალმანახის პირველი ნომერი უნდა გამოვიდეს.

- ვინ აფინანსებს პროექტს?

- გვეხმარება ორგანიზაცია „ინტერნეშენალ ალერტი“, რომელიც საქართველოში უკვე 18 წელია, მოქმედებს. ეს კონფლიქტოლოგთა გაერთიანებაა, რომელიც შუადგომლობს ევროკავშირთან და დაფინანსების წყაროსაც სწორედ მასგან იღებს. პრაქტიკულად, „ჟამი სიცოცხლისა“ ევროკავშირის დაფინანსებით გამოცემა.

- ბატონო გურამ, როგორც ვიცი, სოხუმში ბოლოს 2009 წელს ჩახვედით. 2008 წლის ომამდე ჩვენი საუბრისას აღნიშნეთ, რომ სამშვიდობო პროცესი აფხაზებსა და ქართველებს შორის სულ უფრო ღრმავდებოდა და ორივე საზოგადოებაში სახალხო დიპლომატიის ხარჯზე კავშირების აღდგენა ინტენსიურად მიმდინარეობდა. რა შეცვალა აგვისტოს ომმა, როგორი გამოხმაურება მოჰყვა მას თქვენს აფხაზ მეგობრებში, როგორი სიტუაცია დაგვხდათ სოხუმში 2 წლის წინ ჩასვლისას?

- პირველად სოხუმში 2004 წელს ჩავედი. ვერ ვიტყვი, რომ მაშინ ჩემს მიმართ აგრესიულად იყვნენ განწყობილები, მაგრამ მახსოვს, აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებაში იმის დიდი შიში იყო, რომ შეიარაღებული კონფლიქტი ისევ გაღვივდებოდა. ბევრი სახელი აქვს, მაგრამ ჩვენთან მაინც „ქართულ-აფხაზური“ კონფლიქტი ჰქვია და ეს დაპირისპირება, სამწუხაროდ, ქრონიკული, პერიოდულად ფეთქებადი გახდა. ეს ძალიან ცუდია - კონფლიქტი 1992-1993 წლებით რომ დასრულებულიყო, სიტუაცია უფრო ადვილად დასაწყნარებელი იქნებოდა, მაგრამ 1998, 2001 წლებში განახლდა ბრძოლები, რაც სახალხო დიპლომატიის შედეგად მიღწებულ წარმატებებს აქარწყლებდა, 2008 წელმა კი ბევრი რამ საბოლოოდ შეცვალა: დაამკვირდა ახალი რეალობა - საზღვართან რუსი ჯარისკაცები დგანან, რუსეთმა ოფიციალურად აღიარა აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობა. შედეგად, 2009 როცა ჩავედი, აფხაზები მეუბნებოდნენ, რომ უკვე არ ეშინოდათ საქართველოსთან შეიარაღებული დაპირისპირების, რადგან მათ რუსეთის შეიარაღება იცავდა. თუმცა საბედნიეროდ, 2 წლის წინ გაცილებით უკეთესი დამოკიდებულება ვიგრძენი: მეგობრებს ბაზარში გასვლა ვთხოვე და იქ აფხაზურ და რუსულ დიალოგებთან ერთად ქართული საუბარიც ბევრ ადგილას მოვისმინე. სოხუმში მოსალოდნელზე მეტი ქართველი ცხოვრობს, რომლებიც ჩემთან მოდიოდნენ და მეუბნებოდნენ: აფხაზის ცოლი, ნათესავი, მეგობარი ვარ და ა.შ. არაფერს ვამბობ გალზე, სადაც დაახლოებით 40 ათასი კაცი ცხოვრობს, დანარჩენები კი დადიან გალსა და ზუგდიდს, ასევე დანარჩენ საქართველოს შორის. დასანანია, რომ ჩვენი საზოგადოებები ძალიან შორიდან, ძირითადად, მედიის საშუალებით იცნობენ ერთმანეთს. მედია კი ხშირ შემთხვევაში სტერეოტიპების პოპულარიზაციას უწყობს ხელს: სულ იმას გაიძახიან, რომ აფხაზებს გადაშენების საფრთხე ემუქრებათ. ეს პრობლემა ნამდვილად დგას, მაგრამ არა ისე მძაფრად, როგორც ამას მასმედია გადმოსცემს. მეორე მხრიდანაც ასე ხდება: აფხაზეთში საქართველოზე მუდმივად უარყოფით ამბებს გადასცემენ - ხელისუფლება მედიას იდეოლოგიური დინამიტივით იყენებს და აფხაზების თვალწინ საქართველო იხატება ისე, როგორც საშიში ქვეყანა. აქედან გამომდინარე, ქართული და აფხაზური საზოგადოებაც სტერეოტიპების ოკეანეში ტივტივებს, რადგან არა გვაქვს მიმოსვლის, ურთიერთობის ალტერნატიული საშუალება.

- ანუ ქართული მედია აფხაზეთთან მიმართებაში სახალხო დიპლომატიას გზებს არ ეძებს?

- არის გამოცემები, რომლებიც მეტ-ნაკლებად დაბალასებულად და ზომიერად აშუქებენ აფხაზეთში მიმდინარე პროცესებს და, ზოგადად, ქართულ-აფხაზურ ურთიერთობებს. თუმცა უმეტესად, სატელევიზიო და ბეჭდურ სივრცეში არასწორი მიმართულებაა აღებული. მახსენდება ერთი ფაქტი: თბილისში აფხაზი ოჯახი გადმოვიდა შვილისთვის ოპერაციის გასაკეთებლად. აქ ავადმყოფს ოპერაცია უფასოდ გაუკეთეს და უმკურნალეს. ერთ-ერთმა ჟურნალისტმა კი ასე გადმოსცა ეს ამბავი: ქართულმა მხარემ აფხაზების გმირის შვილს ოპერაცია უფასოდ გაუკეთა და ეს ის კაცია, რომელმაც 400 ქართველი დახოცა. როცა ჰკითხეს, საიდან იცი, რომ ამ ადამიანმა 400 ქართველი მოკლაო, თქვა, რომ ერთ-ერთ საიტზე წავიკითხე, აფხაზეთში გმირად არ იწოდება ის ადამიანი, ვისაც 400-ზე ნაკლები ქართველი ჰყავსო მოკლული. ასეთი არაპროფესიული საიტებითა და სიუჟეტებით როცა „იკვებება“ საზოგადოება, ძნელია, რამე საერთო ენის გამონახვაზე საუბარი. ჩემს ერთ მეგობარს ვთხოვე სიუჟეტის კეთებისას რაღაც ფაქტებზე არ გაემახვილებინა ყურადღება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, აფხაზეთში დაბრუნებულ იმ ავადმყოფი შვილის მამას სერიოზული პრობლემები შეექმნებოდა და მან ეს თხოვნა გაითვალისწინა. ბუნებრივია, მედიამ უნდა იმუშაოს ამ თემებზე, მაგრამ არის საკითხები, რისი გაუხმაურებლობაც სახალხო დიპლომატიას მეტ სარგებელს მოუტანს. ან რამდენჯერ გვინახავს: აიყვანენ ათ დევნილ ბავშვს, ანახებენ კინოფილმს, დაურიგებენ ტკბილეულს და მთელი დღე ამას ვუყურებთ ტელევიზორში. დევნილთა და განსახლების მინისტრი გამოდის და ამბობს: დღეს ჩვენ ათ დევნილ ბავშვს ფილმი ვაჩვენეთო. ოჯახაყვავებულო, თუ აკეთებ, ჩუმად გააკეთე ეს სიკეთე. ხომ ვართ სახარებაზე გაზრდილები და ქრისტიანებად ხომ ვითვლებით?

- ხელისუფლება თუ ცდილობს სახალხო დიპლომატიის გამოყენებას კონფლიქტის მოსაგვარებლად?

- აფხაზეთთან მიმართებაში მათი ხმა იშვიათად ისმის. არც კი მახსოვს, ბოლოს ვინ რა განცხადება გააკეთა ამასთან დაკავშირებით. ხელისუფლებას აქცენტი ძირითადად რუსეთის კრიტიკაზე აქვს გაკეთებული: ბუნებრივია, რუსეთს ამ კონფლიქტის მოგვარებაში უდიდესი როლის შესრულება შეეძლოა, მაგრამ არც ის არის პანაცეა, რომ რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობა აფხაზეთის პრობლემას მოაგვარებს - ჩემთვის უმთავრესი ქართულ-აფხაზური დიალოგის დაწყებაა.

- ბევრი წერს, რომ 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ საქართველოს ხელისუფლებამ აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დაბრუნების პასუხისმგებლობაზე უარი თქვა და იქ მოსახლე ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარების ნაცვლად, ძირითადად, რუსეთის კრიტიკა დაიწყო; ომმა მმართველ გუნდს საშუალება მისცა, ეთქვა: აი, ჩვენ ვცდილობდით აფხაზებთან და ოსებთან დაკავშირებას, მაგრამ რუსეთმა ამას ქართული ტერიტორიის მიტაცებით უპასუხა. იზიარებთ ამ მოსაზრებას?

- ერთი მხრივ, არის დაწესებულებები, ორგანიზაციები, არიან დიდი თუ პატარა ჩინოვნიკები და რაღაც ნაბიჯებს დგამენ. თუმცა ვიკითხოთ - მოჰყვება თუ არა ამ ყველაფერს რამე რეალური შედეგი?! თან უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ეს უკვე აღარ არის ისეთი კონფლიქტი, რაც იყო 5, 10, 15 წლის წინ. მეტიც, 1992-1993 წლების დაპირისპირების თავიდან აცილებაც შესაძლებელი იქნებოდა ჩვენს საზოგადოებებში გონიერი თავკაცების ყოლის შემთხვევაში. გასულ საუკუნეებში, ფეოდალურ ხანაში იყო დაძაბულობა, გაუგებრობა, თუმცა ეს მოლაპარაკებებისა და დიალოგის გზით გადაიჭრებოდა ხოლმე. ეს კონფლიქტი უკვე იმ ხანძარს დაემსგავსა, რომელიც მცირე ზომის კოცონიდან უზარმაზარ ხანძარში გადაიზარდა და ტყეს მოედო. ჩვენი კონფლიქტი გაცდა ვიწრო მასშტაბს და პლანეტარული მნიშვნელობის გახდა. არსებობს ათეულობით კონცეფცია, მათზე უამრავი დრო, ადამიანის შრომა და ფული დაიხარჯა, მაგრამ ვერც ერთი ვერ მუშაობს, რადგან მხარეებს შორის ნდობა არ არსებობს... სამწუხაროდ, ჯერ დიალოგისთვის სივრცეს არავინ ტოვებს. შეიძლება იმგვარადაც მოხდეს, რომ დიდმა სახელმწიფოებმა საქართველოსთან და აფხაზეთთან შეთანხმებით, კონფლიქტის ორივე მხარისთვის ხელსაყრელი პირობები ჩამოაყალიბონ. შესაძლებელია, იმგვარ დოკუმენტებსაც მოეწეროს ხელი, რომელმაც საფუძველი შექმნას დაპირისპირების აღმოსაფხვრელად, მაგრამ თუ ადამიანები ისევ სიძულვილითა და შიშით შეხედავენ ერთმანეთს, ხელმოწერილი საბუთები ქაღალდის ნაგლეჯებად დარჩება. ჯერ ვერ ვხედავ სივრცეს იმისთვის, რომ ხალხებს ერთმანეთთან მისასვლელი გზების გამოძებნა გაუადვილდეთ...

- არადა, თქვენს წიგნებში არაერთი ასეთი გზაა მოცემული: თქვენი აფხაზი და ქართველი გმირები საერთოს ადვილად პოულობენ. მოთხრობა „ძმისშვილში“ წერთ: „ამ ომის დამთავრების შემდეგ არავინ იქნება ბედნიერი - არც ერთი კაცი და არც მთელი კაცობრიობა...“ სხვაგან ასეთ რამეს გვიცხადებთ: „ომმა გამოსცადა თითოეული ჩვენგანი... როგორც ყოველ დროს და ყველგან, აფხაზეთშიც დამარცხდა ომი...“

- აფხაზეთის ომს არსებობის უფლება არ ჰქონდა. თუმცა ისტორიას ლირიკა არ უყვარს... ტანკების შემოსვლის დღიდანვე ვგრძნობდი, რომ უდიდესი კატასტროფის წინაშე აღმოვჩნდით, მაგრამ საფრთხე და შიში ადრეც იყო. ომის საშინელებების გამოვლის შემდეგ ყველაზე ვიყავი ნაწყენი, გაბრაზებული. ტკივილი ფურცელზე გადამქონდა, მანამდე მარტო ლექსებს ვწერდი და სოხუმში ვაქვეყნებდი. ნანახმა და განცდილმა 1993 წელს გამოცემულ წიგნში „დევნილთა უღელტეხილი“ ჰპოვა მკითხველთან მისასვლელი გზა. ამის შემდეგ ჩემთან დევნილები მოდიოდნენ, მიჰყვებოდნენ თავიანთ ამბებს. ერთხელაც სოხუმელმა ქალბატონებმა მიამბეს ჩემი გაზრდილი ბიჭის თენგო ვადაქარიას სიკვდილის შესახებ. თენგო არც ცის იყო, არც - მიწის. საოცრად ხატავდა. ომის დროს ნახატები ვერ მიატოვა. საშინელი დღეების ქარ-ცეცხლისაგან თავის აფხაზ მეგობარს ვოვას იცავდა, ქართველ მარადიორებს (სამწუხაროდ, ბევრნი იყვნენ...) არ აძლევდა მისი მოკვლის საშუალებას. სოხუმის დაცემის შემდეგ ვოვას უთქვამს - თენგო, ახლა მე დაგიცავო. მართლაც, აფხაზი მეომრებისთვის უთქვამს, ამ კაცმა გაჭირვებისას მომიარა და ხელი არ ახლოთო. მათ თითიც კი არ დააკარეს თენგოს, მაგრამ აფხაზი და ქართველი მეგობრები გააფრთხილეს, რომ სამ-ოთხ დღეში მკვლელები მოვიდოდნენ და არ დაინდობდნენ ვოვას იმედად დარჩენილ ახალგაზრდა მხატვარს. სამწუხაროდ, ასეც მოხდა: არც მინდა მკვლელების ეროვნება ვთქვა. ისინი ისედაც სძულს მთელ საქართველოს. მათ მიუყენებიათ კედელთან თენგო, ვოვა გადაფარებია მას: არ მოკლათ, კარგი ქართველიაო. სწორედაც კარგი ქართველები უნდა მოვკლათ, ცუდები არც თვითონ უნდათო. ვერაფერი მოახერხეს მკვლელებმა. ვოვა არ შორდებოდა თენგოს. ბოლოს აფხაზს უთქვამს: რახან სიკვდილი არ აგვცდება თქვენი ხელიდან, ჯერ მე მომკალითო. მათაც სავსე მჭიდის ნახევარი ვოვაზე დაცალეს, მეორე ნახევრით კი თენგო დაცხრილეს. ამ ტრაგიკულ შემთხვევას თურმე სარდაფში დამალული ქალბატონები შეესწრნენ, რომლებმაც მთელი სიმძაფრით გადმომცეს ეს ამბავი. თენგო საკუთარი სახლის ეზოში, ვაშლის ხის ძირას დაუსაფლავებიათ. ამ ისტორიამ მთლიანად შეცვალა ჩემი დამოკიდებულება აფხაზეთის ტრაგედიისადმი. მივხვდი, რომ ომს არა მარტო მკვლელები, არამედ გადამრჩენლებიც, სხვა ადამიანებისათვის თავგანწირული პიროვნებებიც ჰყავდა. ამ გარდატეხამ ასახვა ჰპოვა ჩემს შემოქმედებაზეც - რამდენიმე წელია, მსგავს ფაქტებს ვეძებ, ადამიანები თავადაც მიყვებიან თავგანწირვის ისტორიებს.... ამიტომაც მიმაჩნია, რომ ომმა აფხაზეთში საკუთარი თავი დაამარცხა.

- ბევრს წერენ იმაზეც, რომ აფხაზურ საზოგადოებას რუსებთან ასიმილიაციის შიში აქვს? რამდენად საფუძვლიანია ასეთი განცხადებები? ხედავენ თუ არა რუსეთთან ამგვარ ახლო ურთიერთობაში აფხაზეთი სრული გათქვეფვის საშიშროებას?

- ეს შიში ნამდვილად არსებობს. აფხაზეთში დასასვენებლად ჩამოსული რუსების რაოდენობა წლიდან წლამდე იზრდება: რატომაც არა, შესანიშნავი ბუნება და ზღვა ხვდებათ, სერვისის შესაბამისად ფულსაც იხდიან. ბევრი ჩამოდის და აფხაზის სახელით მიწას ყიდულობს. ძველი თაობის აფხაზებს ეშინიათ, რომ ახალგაზრდები სულ უფრო ნაკლებად კითხულობენ მშობლიურ ენაზე, ვერ ეცნობიან აფხაზი მწერლების შემოქმედებას. ამიტომაც ცდილობენ, რომ რაღაცნაირად წინ აღუდგნენ ამ ასიმილაციის პროცესს: კანონებსა და განკარგულებებს იღებენ, რომელთა მიხედვითაც, სახელმწიფო უწყებაში ვერ იმუშავებ, თუ აფხაზური წერა-კითხვა კარგად არ იცი და ა.შ. ასე რომ, შემიძლია გითხრათ, აფხაზებს ასიმილაციის შიში ნამდვილად აქვთ.

- „დევნილთა უღელტეხილში“ წერთ, რომ თქვენ იმ რთულ გზაზე - უღელტეხილზე გაცილებით ადრე დადგით ფეხი...

- რა თქმა უნდა, აქ სულიერ უღელტეხილზეა საუბარი. წლების განმავლობაში არ მტოვებდა დიდი საფრთხისა და შიშის გრძნობა. ტყვიების ზუზუნისა და ბევრისთვის საბედისწერო გზის გავლის შემდეგ თბილისში სიბნელე, შიმშილი, სიცარიელე, გაჭირვება დაგვხდა. უბედურება უბედურებას მოსდევდა. რატომღაც მგონია, რომ ახლაც კი ჩვენ ისევ გაყინულ და სიკვდილჩასაფრებულ გზას გავდივართ....

- და მაინც, როგორ წარმოგიდგენიათ ქართველების აფხაზეთის მიწაზე დაბრუნება?

- ისე ნამდვილად არ დავბრუნდებით, როგორც ეს პოპულარულ კლიპშია გადმოცემული: დევნილები - ძველი მანქანებით, მეორე მსოფლიო ომის დროინდელი ჩემოდნებით, ხალიჩებით... ბევრი ცნობილი ტელესახე -მოტოციკლებით, უცხოური მანქანებით, ლამის კოსმოსური ხომალდებით. გახსოვთ, ალბათ, „სოხუმში დაბრუნებაში“ ვწერ, რომ ჩვენ დავბრუნდებით მანქანით, გემით, თვითმფრინავით და ასე შემდეგ. ზემოხსენებული კლიპის ნახვის შემდეგ ბევრი გამინაწყენდა. მირეკავდნენ - გურამ, ეს როგორ ჩაიდინე, შენ დაეხმარე ამ კლიპის გადაღებაში, აბუჩად რომ არის დევნილი ხალხი აგდებულიო?! არადა, ჩემთვის არავის უთქვამს, აფხაზეთზე კლიპის გადაღებას რომ აპირებდნენ და შესაბამისად არანაირი მონაწილეობა არ მიმიღია. ერთიც არის ხაზგასასმელი: არ შეიძლება ღირსების მედლებითა თუ ორდენებით აჯილდოვებდნენ მომღერლებს კლიპში გაჟღერებული ერთი-ორი ფრაზისათვის...