თალასემია - ახლონათესაური ქორწინების შედეგი

ნურანა მამმადოვა

საქართველოს მოსახლეობის 3,5% თალასემიითაა დავადებული. მედიკოსების განმარტებით, დაავადება, რომელიც მემკვიდრეობით გადადის, ყველაზე ხშირად ეთნიკურ აზერბაიჯანელებში ფიქსირდება. მიზეზი ახლონათესაური ქორწინებაა.

„17 წლის ასაკში ნათესავზე დამაქორწინეს. ჩვენი ბედი ოჯახებმა ჩვენს უკითხავად გადაწყვიტეს. ჩვენს შეცდომაზე პასუხს ახლა  ჩვენი შვილი აგებს. ის თალასემიითაა დაავადებული. ახლა მის გადასარჩენად ვიბრძვით“, -  ამბობს თბილისში მცხოვრები ეთნიკური აზერბაიჯანელი, სევინჯ მუსაევა (სახელი პირობითია). 

თანამედროვე მედიცინაში თალასემიის რამდენიმე ფორმაა ცნობილი. ამ დაავადების დროს ორგანიზმში სისხლის წითელი უჯრედების ცვლისა და განახლების პროცესი ირღვევა. შესაბამისად, თალასემია ხშირად ვლინდება ანემიის სახით ან მისი საპირისპირო მდგომარეობით – ჰიპერჰემოგლობინემიით.

„აქამდე ამ დაავადების შესახებ არაფერი ვიცოდით. თალასემია მემკვიდრეობით გადადის. როგორც გაირკვა, მეც და ჩემი მეუღლეც თალესემიის  გენის მატარებლები ვართ. ქორწინებამდე სამედიცინო შემოწმება არ გაგვივლია. რომც გაგვევლო, ალბათ, მაინც ვერაფერს მივხვდებოდით, რადგან სათანადო ცოდნაც არ გვქონდა. ახლა ჩემი გოგონა იტანჯება ამ დაავადებით. დაავადებამ ბავშვობაში იჩინა თავი: ფერი დაკარგა, ღამე ვეღარ იძინებდა, მუცელი გაუდიდდა და განვითარებაც შეუფერხდა. როცა ექიმთან მივიყვანეთ, სისხლში ჰემოგლობინის დაქვეითება აღმოაჩნდა. სამკურნალოდ ბავშვი მოსკოვში წავიყვანეთ“. 

სევინჯის შვილს  თალასემიის დიაგნოზი სწორედ  მოსკოვში დაუსვეს. გოგონას, რომელიც ახლა 16 წლისაა, ყოველ ორ თვეში ერითროციტების გადასხმის პროცედურა უტარდება. მკურნალობა საკმაოდ ძვირია. ოჯახს ფინანსური რესურსი ეწურება, ერითროციტების გადასხმის პროცედურები კი მთელი სიცოცხლის განმავლობაშია საჭირო. „ფული აღარ გვაქვს. არ ვიცი, ჩემს შვილს რა ბედი ეწევა,“ -ამბობს სევანჯი. 

თალასემიითაა დაავადებული კიდევ ერთი ეთნიკური აზერბაიჯანელის, არზუ ვალიევას (მისი სახელი შეცვლილია) შვილიც: „ჩემი მეუღლე ჩემი ბიძაშვილია. ჩვენ ასეთი გენეტიკური დაავადების არსებობის შესახებ არც კი ვიცოდით. უფროსი გოგონა, რომელიც თალასემიითაა დაავადებული, 17 წლისაა. ამ დაავადებასთან ბრძოლა საშინელებაა. ექიმმა გვითხრა, რომ ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაციით განკურნების შანსი არსებობს. დონორი მეორე შვილი უნდა ყოფილიყო. შემოწმების შემდეგ გაირკვა, რომ ის დონორად ვერ გამოდგებოდა. იმედი გადაგვეწურა... თალასემიით დაავადებული მუდამ მეთვალყურეობის ქვეშ უნდა იყოს და ერითროციტების გადასხმაც რეგულარულად, მთელი სიცოცხლის განმავლობაში უნდა უტარდებოდეს. რაც შეგვიძლია, ყველაფერს ვაკეთებთ, მაგრამ თანხა აღარ გვაქვს. აღარ დარჩა ადამიანი, ვისგანაც ვალი არ ავიღეთ...“

ლემან ვაჰაბოვა (სახელი პირობითია) 17 წლისაა. ის თალესემიითა დაავადებული. ამბობს, რომ ავადმყოფობა სულაც არ უშლის ხელს, რომ ნორმალური ცხოვრება გააგრძელოს. „ერთი ოცნება მაქვს: მინდა ექიმი გამოვიდე და თალასემიით დაავადებულებს დავეხმარო“, - ამბობს ლემანი.

„თალასემია გენეტიკური დაავადებაა. ის თავს 6 თვის ასაკში იჩენს. არსებობს დიდი და პატარა თალასემია. თუ ორივე მშობელი თალასემიის გენის მატარებელია, ძალიან დიდია რისკი, რომ მათ შვილს დიდი თალესემია ჰქონდეს. როცა მხოლოდ ერთ-ერთი მშობელია თალასემიის მატარებელი, ბავშვებში პატარა თალასემია გვხვდება. პატარა თალესემიას დიდი თალასემიისგან განსხვავებით დიდი მკურნალობა არ სჭირდება. საჭიროა მოსახლეობის ინფორმირება, რომ თალასემიის მატარებელი გენის მქონე ადამიანები ერთმანეთზე არ დაქორწინდნენ: ასეთ შემთხვევაში ძალიან მაღალია რისკი, რომ მათი შვილი დიდი თალასემიით  დაავადებული დაიბადოს,“ - ამბობს პედიატრ-ჰემატოლოგი ზაზა მთვარელიძე.

მისივე თქმით, თალასემიის დაავადება ყველაზე ხშირად ეთნიკურ აზერბაიჯანელებში ვლინდება: „დიდი თალასემია ეთნიკურ აზერბაიჯანელებს შორის ხშირად გვხვდება. მიზეზი ახლონათესაური ქორწინებაა. თალასემიით საქართველოს მოსახლეობის 3,5 პროცენტია დაავადებული. ჩემთან მოსული, თალასემიით დაავადებული  პაციენტების 80 პროცენტი ეთნიკური აზერბაიჯანელია“.

„ახლონათესაური ქორწინებებისგან თავის არიდებით შესაძლებელია, რომ თალასემიის გავრცელებას ხელი შევუშალოთ. თალასემიით დაავადებულს ხშირად  ანემიით დაავადებულად თვლიან. დაავადებულმა არც კი იცის, რომ ის თალასემიის მატარებელია. თალასემიის ეს ფორმა განსაკუთრებულ მკურნალობას არ მოითხოვს, მაგრამ დაავადებულმა უნდა იცოდეს, რომ თალასემიის მატარებელია და თავის მსგავსად თალასემიის მატარებელთან არ იქორწინოს. როგორც ექიმები, ასევე პაციენტებიც ყურადღებით უნდა იყვნენ. კარგი იქნება, რომ წყვილმა დაქორწინებამდე სამედიცინო გამოკვლევა ჩაიტაროს“, - აცხადებს საქართველოს ჰემატოლოგიისა და ტრანსფუზიოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორი, პროფესორი მარინა აბაშიძე.

თალასემიით დაავადებულთათავის სიცოცხლის შენარჩუნების ერთადაერთი საშუალება ერითროციტების რეგულარული გადასხმაა. დაავადებულის მდგომარეობის გათვალისწინებით, ამ პროცედურის ჩატარება თვეში ერთხელ ან ორჯერ არის საჭირო. გადასხმისთანავე სისხლში რკინის დონე მატულობს, რაც ღვიძლს და ელენთას აზიანებს. სისხლში არსებული ზედმეტი რკინის დონის დასაწევად დამატებითი მკურნალობაა საჭირო. თალასემიის სრულად განკურნება მხოლოდ ძვლის ტვინის გადანერგვითაა შესაძლებელი. ასეთი ოპერაციები კი საქართველოში არ ტარდება. 

სტატია მომზადებულია თბილისის ადამიანის უფლებათა სახლის პროექტისფარგლებში, რომელიც საქართველოში ნიდერლანდების სამეფოს საელჩოსფინანსური მხარდაჭერით ხორციელდება. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელიათბილისის ადამიანის უფლებათა სახლი. ავტორის/ავტორების მიერ სტატიაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა, არ გამოხატავდეს ნიდერლანდების სამეფოს საელჩოს პოზიციას.