ადვოკატის შიმშილობა - ეს ნიშნავს, რომ ამ ქვეყანაში მართლმსაჯულება მოკვდა

ლია მუხაშავრია ადვოკატების უმძიმეს პირობებზე საუბრობს

ეკა ქევანიშვილი, თბილისი

ადვოკატებს დუმილი მობეზრდათ და წინასაარჩევნოდ გააქტიურდნენ. მათ ღიად გადაწყვიტეს ესაუბრათ იმ საკანონმდებლო ლაფსუსებსა და საერთოდ, ამ სფეროში არსებულ პრობლემებზე, რომლებზეც აქამდე ერთეულები საუბრობდნენ. „როდესაც ადვოკატი ქუჩაში გამოდის პროტესტის გამოსახატად და მას სხვა გზა არ დარჩენია, ეს ნიშნავს, რომ ქვეყანაში მართლმსაჯულება მკვდარია“ , - ასე აფასებს ცნობილი ადვოკატი ლია მუხაშავრია ქვეყანაში არსებულ მდგომარეობას. ჩვენ სწორედ მასთან ინტერვიუს გთავაზობთ

ჟურნალისტი: ქალბატონო ლია, ბოლო დროს აშკარად გამოჩნდა, რომ ადვოკატებს სერიოზული პრობლემები შეექმნათ. იმდენად სერიოზული, რომ ისინი ქუჩაში გამოვიდნენ და პროტესტის უკიდურეს ფორმას მიმართეს. მართლა ასე რთულადაა საქმე? როგორ შეაფასებდით ამ სფეროში არსებულ ვითარებას ვარდების რევოლუციამდე და მას შემდეგ?

ლია მუხაშავრია: დღეს მე არ მაქვს საქართველოში საქმე  წარმოებაში და შესაბამისად, არც  ყოველდღიური შეხება სასამართლოსთან და პროკურატურასთან, მაგრამ ძალიან კარგად ვიცი რაც ხდება. რევოლუციამდე ჩვენს პრეს-კონფერენციებს მოჰქონდა შედეგი. ჩვენი გამოსვლები იყო ქმედითი. რეაგირება ნამდვილად იყო. მაშინ მე „კონსტიტუციის 42-ე მუხლში“ ვმუშაობდი და ჩვენს ინიციატივას (როცა დავასახელეთ წლის ყველაზე კარგი და ცუდი მოსამართლე და პროკურორები),  მოჰყვა მეორე მხრიდან გამოხმაურება. ასეთი ინიციატივები დღესაც უნდა გაგრძელდეს.

დავიწყოთ იქიდან, რომ მე შეგნებულად არ შევდივარ ადვოკატთა ასოციაციაში, თუმცა, გამოცდა ჩავაბარე და ველოდები იმ მომენტს, რომ მე, როგორც ადვოკატი მომხსნან საქმიდან, რომ აღმოვჩნდე მსხვერპლის სტატუსით და შემდეგ ამაზე ვიდაო ევროსასამართლომდე. იცით რატომ? მე მაქვს არგუმენტაცია რატომ არ უნდა გავხდე ამ ასოციაციის წევრი. ჯერ ერთი, ეს არის საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. მე კი სულ მინდოდა დამოუკიდებელი პროფესიონალი ადვოკატი ვყოფილიყავი. ამ ასოციაციის წევრობა კი, რომელიც ერთადერთია საქართველოში და არჩევანის საშუალებას არ გვაძლევს, მაიძულებს ვიქცე თითქმის საჯარო მოხელედ.
ვარდების რევოლუციის შემდეგ ადვოკატების დამორჩილების ძალიან სერიოზული პოლიტიკა მიდის ჩვენს ქვეყანაში.  ადვოკატურის შესახებ კანონში შეტანილმა ცვლილებებმა აიძულა ადვოკატთა კორპუსი გაერთიანდეს ამ ერთადერთ ასოციაციაში.

ჟ: თქვენ ამბობთ, რომ მასში გაწევრიანებულ ადვოკატებზე ზეწოლის მძლავრი ბერკეტი არსებობს?

ლ.მ: ძალიან დიდი ზეწოლის. მე მახსოვს, რომ დასაწყისში ადვოკატთა ასოციაციის ეთიკის კომისია უძლებდა ზეწოლას და იმ მიმართვებს და წარდგინებებს,  რაც კეთდებოდა სასამართლოებიდან და პროკურატურებიდან კონკრეტული ადვოკატების წინააღმდეგ. ამ ბოლო კი დროს სახელმწიფო პირდაპირ აკავებს და აპატიმრებს ადვოკატებს. რას აკეთებს ამ დროს ადვოკატთა ასოციაცია?  რომელიმე საქმე მაინც მათ განიხილეს? დაადასტურეს, რომ ესა თუ ის ადვოკატი დასაჭერი იყო თუ ის გახდა პროვოკაციის მსხვერპლი?
ადრე, ცნობილი ადვოკატი  ქართლოს ღარიბაშვილი რომ დააკავეს, მაშინ მე გამოვედი და ვთქვი, რომ ქვეყანაში, სადაც ადვოკატს აკავებენ, ეს არის ტოტალიტარული სახელმწიფოს უპირველესი ნიშანი მეთქი და მაშინ ამას სერიოზული რეაქცია მოჰყვა.. დღეს კი  ადვოკატებს მისჯილი  აქვთ და ეს არის კარგი ნიშანი იმისა, რა მდგომარეობაშია ეს პროფესია ამ ქვეყანაში.

მე მივწერე ადვოკატთა ასოციაციას, დაადგინონ მინიმალური სტანდარტი იმ ადვოკატებისთვის, ვინც თავიანთი კლიენტებისათვის  საქმეებს აწარმოებენ ევროსასამართლოში. ეს სტანდარტი არის, მინიმუმ, სამართალწარმოების ენის ცოდნა. ამაზე არანაირი პასუხი არ მიმიღია.
თუ ჩვენ ვიდგებით სათანადო სიმაღლეზე და მოვიგებთ პროცესებს თუნდაც ევროსასამართლოში, ხელისუფლება ამას ყურადღებას მიაქცევს. ანგარიშს გაუწევს და ადვოკატს ქუჩაში არ დაიჭერს იმის გამო, რომ პოლიციას მისი გამომეტყველება არ მოეწონა, ძალიან გამხდარი მოეჩვენა და თან არ იცის, რომ ეს არის ცნობილი ადვოკატი, რომელიც ამდენი დღეა შიმშილობს.
ის, რომ შეიცვალა ალტერნატიულ არასაპატიმრო ღონისძიებები, მათი რაოდენობა შემცირდა, რომ სასამართლო ყველა შემთხვევაში იყენებს წინასწარი დაკავების ღონისძიებას, მიუთითებს იმაზე, რომ ადვოკატურა თავის პოზიციებს თმობს.
და მართლა ძალიან მიხარია, რომ გამოჩნდნენ ადამიანები, რომლებიც არ არიან თანახმა, რომ დაკარგონ საკუთარი პროფესია.  ეს არ არის ერთი ინდივიდის პროფესიის დაკარგვის ფაქტი, ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს ვკარგავთ.

ჟ:რა კონკრეტულ სირთულეებზე შეგიძლიათ ისაუბროთ, რასაც დღეს ადვოკატები აწყდებიან?

ლ.მ: როცა ადვოკატი არ არის ჩაყენებული თანაბარ პირობებში მეორე მხარესთან,  სასამართლო არ განიხილავს მას, როგორც თანაბარ მხარეს და ამის გამოვლინებებია მაგალითად, ის, რომ  სასამართლოს შენობაში პროკურორს შეუძლია მანქანის პარკინგი, ადვოკატს კი არა. ასევე პროკურორი თავისი პირადობის მოწმობით შედის სასამართლოში, ადვოკატი - ვერა.  პროკურორებს აქვთ ადგილი სასამართლოში, სადაც შეუძლიათ დასხდნენ და მოემზადონ პროცესისათვის. აბა, ნახეთ ადვოკატის ოთახი - სკამიც კი არ დგას. მხარეთა თანასწორობა ხომ გულისხმობს იმას, რომ მათ ერთნაირი პირობები უნდა ჰქონდეთ, როგორც ეს არის გათვალისწინებული ევროკონვენციით და ტექნიკურადაც უნდა იყოს ეს უზრუნველყოფილი. მე, ვთქვათ მცნობენ და მსგავსი პრობლემები ნაკლებად მექმნება, მაგრამ ხომ არიან დამწყები ადვოკატები, ვისაც კვირაობით უწევთ ლოდინი, რომ განაჩენის ასლი მიიღონ, მაშინ როცა პროკურორს ამ პრობლემის მოგვარება ერთი სატელეფონო ზარით შეუძლია და მას ფაქსით უგზავნიან საჭირო დოკუმენტს.
თუნდაც ის ფაქტი, რომ ქსეროასლების გადაღება ადვოკატს არ შეუძლია, ნიშნავს, იმას, რომ მას თანაბარ მხარედ არ თვლიან. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გარკვეულ ეტაპამდე ადვოკატი საქმის მასალებს სრულად ვერ ეცნობა.  როგორ დავიცვა ჩემი კლიენტი, თუ არ ვიცი მის წინააღმდეგ თუ გამამართლებლად რა დევს საქმეში? ადვოკატს სულ ბოლო მომენტში აძლევენ შუამდგომლობის ტექტს და შუა პროცესის დროს იგებს რა საფუძვლით მოითხოვა პროკურატურამ მისი კლიენტის დაპატიმრება. მომზადების ეტაპი ხომ გულისხმობს, რომ მხარეებს საქმე გააცნო? ჩეჩნების ცნობილ პროცესზე მე მოსამართლეს ვუთხარი, რომ შუამდგომლობა არ მიმიღია, არ ვიცი პროკურატურის არგუმენტები და ვითხოვე გავცნობოდი მას. მოსამართლემ თავად იქვე წაკითხვა შემომთავაზა, რაზეც უარი ვუთხარი იმ მოტივით, რომ მოსმენილით ვერ გავიგებდი და ოქმში ეს ყველაფერი ჩავაწერინე.  აქ იმაზეა საუბარი, რომ უნდა არსებობდეს სამართლებრივი კულტურა, რომ ადამიანს, რომელიც მხარეა სასამართლოზე, ნორმალურად მუშაობის  შესაძლებლობა უნდა მისცე.

პროცესზე არ დგება ოქმი. და რადგან ოქმი არ დგება, რას ამბობს დაცვა, ეს არგუმენტაცია არსად აისახება. თანასწორობაც ხომ იმას ნიშნავს, რომ ორივე მხარის არგუმენტაცია უნდა შევიდეს დოკუმენტში და სასამართლომ ორივე მხარის არგუმენტაციაზე იმსჯელოს და დაასაბუთოს, რატომ გაიზიარა რაღაც ან პირიქით.  სასამართლო როგორ მივიდა იმ დასკვნამდე, რა დასკვნამდეც მივიდა - ეს ჩვენთან არის სრულიად გაუგებარი ჩვეულებრივი ადამიანისთვის კი არა,  თავად ადვოკატისთვისაც. 

ჟ:ადვოკატები, ბევრ სხვა რამესთან ერთად პატიმრის მონახულების წინ გაჩხრეკასაც აპროტესტებენ...

ლ.მ: მართალია. ადრე ციხეში შესვლისას არ გვჩხრეკდნენ. შესაძლოა, რამე ექსცესი მოხდეს, მაგრამ ეს არ უნდა გავრცელდეს კეთილსინდისიერ ადვოკატზე. საოცარი ამბავია, რომ შეხვედრის ადგილას დამონტაჟებულია კამერა თვალსაჩინო ადგილზე და არ არის წერტილი, საიდანაც საუბარი არ ფიქსირდება, რაც დარღვევაა. ამას ისიც ემატება, რომ შესვლის წინ ჩანთას გატოვებინებენ. შენთვითონ უნდა აიღო საჭირო ქაღალდები და ამ ქაღალდებსაც ჩხრეკენ, კითხულობენ და ა.შ. ჩემი კონფიდენციალობაც ხომ ირღვევა ასეთ დროს? იქ კამერა არ უნდა იყოს. ჩვენ ვერ ვაკონტროლებთ როდის არის ის ჩართული და როდის გამორთული.

ერთი შემთხვევა მახსენდება - ჩემი კლიენტი იწვა საავადმყოფოში, სადაც მის გვერდით ბადრაგს ეძინა. როცა მე შევედი მასთან სასაუბროდ,  ვთხოვე დაეტოვებინათ ოთახი, რადგან ერთი-ერთზე უნდა დავლაპარაკებოდი. ბადრაგი არ გავიდა. მე ავუხსენი, რომ ის კანონს არღვევდა და რომ ამას გავასაჩივრებდი. მან თავის უფროსს აცნობა ამის შესახებ, მაგრამ არც მან იცოდა რას ითვალისწინებს კანონი. საბოლოოდ ჩვენ მოგვიწია ინგლისურად საუბარი...

ჟ:თქვენი აზრით, ე.წ. „გაიდლაინებმა“  რა პრობლემა შეუქმნა სასამართლოს და ადვოკატებს მუშაობის პროცესში?

ლ.მ: სასამართლო ოფიციალურად ჩადგა ჩარჩოებში და ახლა თავს იმართლებს, რომ მან გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს ამ სახელმძღვანელო პრონციპების მიხედვით და რომ ის მას ვერ გასცდება. ეს ჩარჩოები კი ისე შეზღუდულია, რომ არ ითვალისწინებს არანაირ ინდივიდუალურ მიდგომას. შესაბამისად, ადვოკატს არანაირი შესაძლელობა აღარ რჩება იბრძოლოს.
ამას ისიც ემატება, რომ თითქმის აღარ გამოდის გამამართლებელი განაჩენები. საპროცესო გარიგება ხომ საერთოდ კატასტროფაა და ირაკლი ოქრუაშვილი სულ რომ ეროვნული გმირი გახდეს, ეს მას არ უნდა დავუვიწყოთ, რადგამ სწორედ მისი შემოტანილია. საპროცესო გარიგებამ ადვოკატები მთლიანად დამოკიდებული გახადა პროკურატურაზე. თუ შენ ხარ პროკურორთან ჩამწყობი, კლიენტიც გყავს, ჰონორარიც გაქვს და საქმეც... გასაგებია, ყველას ვერ მოსთხოვ სამოქალაქო და პროფესიულ გმირობას, მაგრამ მე მინდა, რომ სასამართლოში როცა რაღაცას ვასაბუთებ, მოსამართლემ ადეკვატურად აღიქვას ეს და ამ გზით მოვიგოთ საქმეები.

ჟ:თქვენ როგორ აფასებთ ადვოკატთა პროტესტს, რამდენიმე დღის წინ მათ მიმართვაც გაავრცელეს, სადაც ყველა ზემოთაღნიშნულ პრობლემაზე ხმამაღლა საუბრობენ.

ლ.მ: ადვოკატების პროტესტი მთელ მსოფლიოში აღიქმება ძალიან სერიოზულად. როცა ადვოკატს სამართლებრივი საშუალებები ამოეწურება და მას რჩება შიმშილობის და საჯარო პროტესტის გზა, ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ ქვეყანაში მართლმსაჯულება მოკვდა. აქ დასაბუთება აღარ არის საჭირო. ამ პროფესიას ამ ქვეყანაში კატასტროფულად უჭირს. რამდენიმე ადამიანის წარმატებული კარიერა არ ნიშნავს იმას, რომ პრობლემა არ არსებობს.

ჩვენ გვაქვს ძალიან კარგი და საჭირო პროფესია. ჩვენ შეგვიძლია ვაიძულოთ ხელისუფლება  - გახდეს უკეთესი. სახელმწიფო ყოველთვის ცდილობს ვიღაცის შეზღუდვას და დაჩაგვრას, ეს მისი ბუნებრივი თვისებაა.  კონსტიტუცია კანონმდებლობა და ჩვენ კი  ვართ ის ძალა,  ვინც ვიცავთ ამ ქვეყნის მოქალაქეების ინტერესებს და უფლებებს. როგორც კი ის ადვოკატი, რომელიც ყოველთვის კვერს უკრავდა მოსამართლეს და ხელისუფლების ინტერესების შესაბამისად მოქმედებდა, გადადგამს ნახევარ ნაბიჯს მაინც თავისუფლებისკენ, ის თავად იგრძნობს განსხვავებას და მიხვდება, რომ დარჩა მხოლოდ თავის ცოდნასთან.  ჩვენ სხვა იარაღი არც გვაქვს. ჩვენი საქმიანობა არ არის უბრალოდ კერძო საქმიანობის სფერო და ის  საზოგადოებრივ ინტერესებზე ახდენს გავლენას.